تغذیه تکمیلی :
به طور کلی شیر مادر برای تمام شیرخواران با وضعیت طبیعی و سالم تا پایان ۶ ماهگی به تنهائی و بدون اضافه کردن هر نوع غذای کمکی برای رشد طبیعی شیر خوار کافی است . بعد از ۶ ماهگی علاوه بر شیر ، باید غذاهای نیمه جامد را نیز برای او شروع کرد .مناسبترین غذا ها :
-در حجم کم انرژی زیاد داشته ( مانند چربیها ، شکر ، غلات )
-نرم بوده و به آسانی هضم شوند.
-تازه و بدون آلودگی بوده و پاکیزه و بهداشتی تهیه شوند .
-در دسترس ، ارزان و از منابع غذائی محلی قابل تهیه باشند .
سن شروع غذاهای کمکی :
هفته اول ماه هفتم تولد کودک ، اما در صورت رشد نا مناسب با توصیه ی پزشک می توان زودتر شروع کرد .

توصیه های کلی :


-مواد غذائی را چه از نظر مقدار و چه از نظر نوع ، کم کم به رژیم غذائی شیر خوار اضافه کنید
– از یک نوع غذای ساده شروع کنید وکم کم مخلوطی از چند نوع غذا به او بدهید .
– از مقدار کم (یک قاشق مربا خوری )در هر وعده شروع ودر وعده های بعد آن را زیاد کنید .
– بین اضافه کردن مواد غذائی مختلف حدود ۵ تا ۷ روز فاصله بگذارید .
– اولین غذائی را که می خواهید به کودک بدهید ، کمی غلیظتر از شیر تهیه کنید و سپس کم کم غذاهای نیمه جامد وجامد بدهید .
– غذا را با قاشق و مواد غذائی را با آبکی را با لیوان به شیر خوار بدهید .
– هنگام دادن غذاهای نیمه جامد و جامد ، شیر خوار را در وضعیت نشسته قرار دهید .
– غذای شیر خوار را به مقدار کم و برای یک وعده تهیه کنید .
– در صورت باقی ماندن غذا ، می توانید آن را به مدت ۲۴ ساعت در یخچال نگهداری کنید ، در غیر این صورت آنرا در فریزر بگذارید .
– غذای نگهداری شده را فقط به مقدار مصرف یک وعده کاملاّ داغ کنید و پس از خنک کردن به کودک بدهید .
ترتیب دادن غذای کمکی به کودک :
– هفته اول : فرنی آرد برنج
– هفته دوم : فرنی آرد برنج ، شیر برنج و یا حریره بادام
– هفته سوم : پوره سبزیها (سیب زمینی ،هویج ، نخود فرنگی )
– هفته چهارم: سوپ گوشت و سبزی
– هفته پنجم : زرده تخم مرغ آب پز سفت شده
– هفته ششم : سوپ دارای جوانه غلات و یا حبوبات
– هفته هفتم : آب میوه
– از ماه نهم تا دوازدهم میتوان فرنی ، حریره بادام ، زرده تخم مرغ ، سوپ گوشت همراه با
سبزی ها . غلات و حبو بات ،ماست ،کته نرم همراه با آب گوشت و غیره به کودک داد.
نکات لازم :

1) بعد از شروع غذای کمکی ، به کودک آب سالم و بهداشتی بدهید .
2)قبل از یک سالگی ،تا آنجا که ممکن باشد ، شکر ، نمک و ادویه به غذای کودک اضافه نکنید .
3)به غذای کودکان کم وزن ۱ تا ۲ قاشق مربا خوری روغن نباتی یا کره اضافه کنید .
4)توصیه می شود آب مرکبات ، آخرین آب میوه ای باشد که به کودک می دهید .
6)قبل از یکسالگی از دادن اسفناج ، عسل و سفیده تخم مرغ خودداری کنید .
7)هرگز به زور به کودک غذا ندهید .

تغذیه کودک ۱تا ۵ سال :
شیر خواران از یک سالگی به بعد ،علاوه بر غذاهائی که خوردنشان را در سال اول زندگی یاد
گرفته اند باید از غذای سفره خانواده نیز استفاده کنند .این کودکان رشد سریع دارند و مقاومت کافی در مقابل بسیاری از بیماریها را هم ندارند و دندانهایشان نیز کامل نشده است . بنابر این باید در غذا دادن به آنها ،دو شرط اساسی زیر را رعایت کرد :
-غذاهایشان کم حجم ،پر انرژی و زود هضم باشد .
-به دفعات زیاد در اختیار آنان قرار داده شود .
تغذیه کودک ۱ تا ۲ سال :
-علاوه بر استفاده از شیر مادر ، ۵ تا ۶ بار در شبانه روز به او غذا بدهید .
-غلاتی که کودک قدرت جویدن آنها را دارد مانند برنج به صورت کته های مختلف مخلوط با سبزیها
حبوبات و گوشتهای نرم به او بدهید .
-اگر کودک هر روز از سبزیهای تازه استفاده می کند ، لازم نیست که هر روز میوه هم بخورد .
-اگر کودک مبتلا به یبوست است در تهیه سوپ او ،علاوه بر سبزیها از برگه هلو ،زرد آلو و آلو به مقدار کم استفاده کنید .
-غذای کودک را تمیز و کاملاّ پخته تهیه کنید و پس از خنک کردن به او بدهید .
-باقیمانده غذا را در یخچال و یا فریزر نگهداری کنید.
-به غذای کودک کمی روغن مایع یا کره اضافه کنید .
-فلفل ،ادویه وچاشنیهای تند را به غذای کودک اضافه نکنید .
تغذیه کودک ۳ تا ۵ سال :
-مهمترین وعده غذای کودک ، صبحانه اوست لذا باید به صبحانه کودک توجه کرد .
-با منتظر گذاشتن کودک برای صرف شام با سایر اعضای خانواده ،امکان دارد کودک به خواب رود ،بنابر این شام کودک را در ساعتهای آخر روز وقبل از شام خانواده به او بدهید .
-در حین غذا خوردن نمی توان از کودک انتظار داشت که حتماّ بدون حرکت بنشیند ، لذا بهتر است به کودکان اجازه دهید در حین غذا خوردن از جا بلند شود و بعد از کمی حرکت و بازی به غذا خوردن خود ادامه دهد .
-بهتر است غذا خوردن کودک ،زمان و محل معینی داشته باشد و برای غذا دادن به کودک از ظرف جداگانه ای استفاده شود تا معلوم شود که کودک چه مقدار از غذای خود را خورده است .
-کودک را مجبور به غذا خوردن نکنید بلکه در هر وعده اصلی غذا ، مقدار غذائی که مناسب او است در برابرش بگذارید . اگر کودک خودداری کرد ،بدون تعریف کردن از غذا یا اصرار به کودک ، آ نرا بر دارید و تا وعده بعدی چیزی به او ندهید ،بتدریج کودک به خوردن غذا تمایل پیدا می کند .

مکمل ها :

قطره ویتامین آ-د : از روز 5 ام تولد تا پایان 6 ماهگی روزانه 25 قطره ویتامین معادل یک قطره چکان

-قطره مولتی ویتامین: برای کلیه شیر خوارانی که با وزن طبیعی متولد می شوند از پایان ۶ ماهگی و یا همزمان با شروع تغذیه کمکی تا پایان ۲ سالگی روزانه 25 قطره معادل 1 قطره چکان داده شود .

قطره آهن :از 6 ماهگی تا پایان دو سالگی روزانه 15 قطره داده شود.
-برای کلیه شیر خورانی که با وزن کمتر از ۲۵۰۰ گرم متولد می شوند از هر زمان که وزن آنها به دو برابر وزن تولدشان رسید تا پایان ۲ سالگی  روزانه 15 قطره داده شود .

برای کودکان دچار کم خونی طبق دستور پزشک پس از بررسی آزمایش کم خونی در 6 ماهگی میزان قطره آهن متغیر است.

نکته :
-قطره آهن را بین دو وعده شیر مادر ودر عقب دهان کودک چکانده وسپس مقداری آب به او بدهند تا از تیره شدن رنگ دندانها جلوگیری شود .
– دادن مواد غذائی حاوی ویتامین ث مانندمیوه ها و آب میوه به ویژه مرکبات موجب افزایش جذب آهن می شوند.

افزودن آب لیمو ترش به سوپ کودک که حاوی تکه های گوشت قرمز و سبزیجات برگ تیره است میزان جذب آهن را افزایش میدهد.

 

مواد ممنوعه ی زیر یکسال برای کودکان :

 

مواد غذایی که ممکن است در شیرخوار زیر یک سال ایجاد حساسیت کنند:

– شیر گاو (در تهیه فرنی، جوشاندن شیر مقدار مواد آلرژن موجود در شیر را کمتر می کند)

– سفیده تخم مرغ

– انواع توت، کیوی، آلبالو، گیلاس و خربزه

– بادام زمینی

 مواد غذایی که در دوره شیرخواری مجاز نیست و ممکن است باعث خفگی شیرخوار شود:

– دانه کشمش

– دانه انگور

– ذرت

– تکه های سوسیس

– آجیل

– تکه های سفت و خام سبزی ها مثل هویج و …

– تکه های گوشت

مواد غذایی که ممکن است مشکلات دیگری ایجاد نمایند:

– قهوه یا چای پررنگ: سبب بی قراری کودک می شود.

– عسل: باعث مسمومیت می شود (بوتولیسم) ولی استفاده از عسل پاستوریزه اشکالی ندارد.

به طور کلی تا پیش از پایان یک سالگی مصرف مواد زیر برای کودک توصیه نمی شود:

عسل غیر پاستوریزه، شیر پاستوریزه، پنیر، سفیده تخم مرغ، شکلات، میگو، بادام زمینی، فلفل و ادویه جات، ترشی ها، نمک، نوشابه های گازدار، آب میوه های صنعتی، از میوه ها خربزه، کیوی، انواع توت (توت سفید، توت فرنگی، شاه توت، تمشک)، آلبالو، گیلاس، از حبوبات لپه و نخود، از گروه سبزی ها اسفناج و کلم.

کدام ارجح است غذای کمکی تهیه خانگی یا غذای های کمکی تجاری آماده مخصوص کودکان؟

غذای کمکی خانگی که در خانه تهیه می شود بر آنچه که به صورت تجاری و در قوطی های آماده در دسترس خانواده ها قرار می گیرد ارجحیت دارد زیرا اگر چه غذاهای کمکی تجاری مزایایی دارند از جمله:

– تا زمانی که در قوطی باز نشده است تمیز و بهداشتی هستند.

– تهیه کردنشان آسان است.

– بیشتر کودکان طعم آنها را دوست دارند.

– بعضی از آنها نیز مخلوط بسیار خوبی از مواد مغذی هستند.

ولی مضراتی نیز دارند که به آنها اشاره می شود:

– خیلی گران هستند و در مقایسه با هزینه غذای کمکی که در خانه تهیه می شود قابل مقایسه نیستند.

– ممکن است در آب سرد نجوشیده حل شوند لذا در مناطقی که آب آلوده است احتمال بیماری زیاد تر خواهد شد.

– اکثر اوقات برای نگهداری آنها موادی اضافه می کنند که برای شیر خوار مناسب نیست.

– نحوه نگهداری آنها در کشتی، گمرک، انبارهاو مغازه ها نامعلوم است.

– طعم آن با طعم غذاهای خانواده متفاوت است و در سفره هیچ خانواده ­ای غذای کمکی تجاری دیده نمی شود.