ب ) از نظر سلامت جنین و نوزاد

پیشگیری و کاهش سقط جنین

کاهش تعداد نوزادان نارس و یا مرده به دنیا آمده

کاهش مرگ و میر نوزادان

تامین شرایط مناسب و طبیعی برای رشد در دوران جنینی ، نوزادی و کودکی

با توجه به اهداف فوق و اهمیت بهداشت دوران بارداری ، ضرورت مراجعه منظم به پزشک و کلینیک های بهداشتی مورد تاکید قرار می گیرد .

بهداشت دوران بارداری

استراحت : لازم است زن باردار 8 تا 10 ساعت در شبانه روز بخوابد . بعد از صرف ناهار می تواند یک تا دو ساعت استراحت نماید . دیر خوابیدن و کم خوابیدن برای سلامت زنان باردار زیان آور است .در ماه های آخر بارداری ، باید از خوابیدن روی شکم اجتناب شود . بهترین وضعیت خواب در این موقعیت ، خوابیدن به پهلوی چپ است چون در این حالت بازگشت خون از رحم و اندام تحتانی راحت تر انجام می شود .

ورزش : عده ای از مردم بر این عقیده اند که در ایام بارداری حرکات بدنی باید محدود باشد و زنان باردار ، باید از ورزش خودداری کنند . این عقیده نادرست است . حرکات بدنی جریان خون را تحریک و ریه ها را بیشتر باز می کندو در نتیجه تبادل اکسیژن بیشتر شده ، مقدار اکسیژن خون افزایش می یابد .همچنین حرکات بدنی از افزایش بیش از حد وزن بدن جلوگیری می کند و به عظلات بدن قدرت بیشتری می بخشد . ورزش های سخت بدنی به هیچ وجه مجاز نیست . پیاده روی بهترین ورزش برای بانوان باردار است . و این پیاده روی باید هر روز انجام شود . در ماه های آخر بارداری ممکن است راهپیمایی های طولانی خسته کننده باشد . در این ایام از راهپیمایی و حرکات بدنی قدری کاسته شود.

کار : اگر بارداری طبیعی باشد و محیط کار و فعالیت بدنی خطری برای جنین نداشته باشد زن باردار می تواند به کار خود ادامه دهد .

زنانی که دچار عوارض هستند یا آنهایی که جنین های چند قلو دارند باید کار کردن را متوقف کنند .

به زنان شاغل در حرفه هایی که نیازمند سرپا ایستادن طولانی ، خم و راست شدن های مکرر ، بالارفتن از پله و نردبان و بلند کردن وزنه های سنگین است توصیه می شود در ماه های آخر حاملگی کار خود را متوقف سازند . همچنین زنان باردار باید از کار ایستاده بیش از 3 ساعت خودداری نمایند .

استحمام : استحمام سبب باز شدن منافذ پوست و تسریع جریان خون شده ، به سلامتی و شادابی انسان کمک می کند . در دوران حاملگی استحمام مرتب امری ضروری است ولی در موقع حاملگی از مصرف آب بسیار سرد یا آب بسیار داغ باید پرهیز شود .

در ماههای آخر حاملگی از استحمام در وان ، به علت احتمال لغزندگی و زمین خوردن باید خودداری شود . اما دوش گرفتن بسیار مفید است و سبب آرامش و رفع خستگی و راحتی خواب مادر می گردد .

لباس زن باردار : با توجه به فصل و وضعیت هوا هر چه لباس زن باردار سبک تر باشد بهتر است . لباس باید گشاد و راحت باشد و از شانه آویزان گردد .از بستن کمربند ، بند جوراب و غیره خودداری شود چون باعث رکود جریان خون می گردد و در نتیجه در پاها ایجاد ورم کرده ، به  بروز واریس کمک می کند .

در دوران بارداری باید از سینه بند راحت و با اندازه مناسب استفاده شود . این امر بخصوص در ماه های آخر حاملگی مهم است چون در ماه های آخر، سنگینی های پستان ها باعث ناراحتی و سوزش و همچنین افتادگی پستان ها می شود .

زنان باردار بهتر است از کفش پاشنه کوتاه و احت استفاده کنند . زیرا هم راه رفتن با آن آسان تر است و هم از کمر درد و گرفتگی عظلات ساق پاها جلوگیری می شود .

مسافرت : زن باردار می تواند با قطار ، هواپیما و اتومبیل مسافرت نماید ولی از مسافرت با اتومبیل در جاده های ناهموار باید پرهیز شود .هر چند ثابت نشده است که تغییرات فشار و ارتفاع در مسافرت های هوایی تاثیر زیانباری برجنین داشته باشد ، با این همه شرکت های هواپیمایی از ارائه بلیط به خانم هایی که بیشتر از هفت ماه از حاملگی یشان می گذرد خودداری می کنند .خطری که زن باردار را در حین مسافرت تهدید این است که وی ممکن است دور از منزل و امکانات پزشکی دچار عارضه ای شده یا زایمان نماید . مادرانی که سابقه سقط یا زایمان غیر طبیعی دارند نباید در طی بارداری به مسافرت بروند .

مراقبت از پستان ها : در دو ماه آخر بارداری باید از نوک پستان ها مراقبت لازم بعمل آید و اگر نوک پستان کوچک یا فرو رفته است آن را با روغن بادام چرب کرده ، به آرامی ماساژ داد . باید توجه داشت که این عمل ، بخصوص در هفته های آخر بارداری با ملایمت انجام شود زیرا تحریک نوک پستان ها ممکن است سبب انقباضات رحمی شود .

در صورت خروج شیر از پستان باید سینه را با آب گرم و تمیز شستشو نموده ، خشک کرد .

بهداشت دهان و دندان : در دوران بارداری ، به علت مصرف کلسیم برای ساختن استخوان بندی جنین و نیز عوامل دیگر ، خطر پوسیدگی دندان ها بیشتر می شود . بنابراین لازم است در این ایام به بهداشت دهان و دندان توجه بیشتری نمود و دندان ها را مرتباً  پس از صرف هر غذا به طور صحیح مسواک کرد .مصرف شیر و غذاهای حاوی کلسیم نیز برای سلامتی دندان ها لازم است . همانطور که در قسمت قبل گفته شد در صورت بروز هر گونه درد و ناراحتی دندان ها و عفونت لثه ها لازم است زن باردار فوراً به دندان پزشک مراجعه نماید . در عین حال لازم است در هفته های 6 تا 10 و 16 تا 20 بارداری جهت معاینه دهان و دندان مراجعه نماید و اعمال دندانپزشکی باید در سه ماهه دوم بارداری به بعد انجام شود .

داروها و مواد شیمیایی : در طی ماه های بارداری خصوصاً سه ماهه اول بارداری مصرف هیچ دارویی مجاز نمی باشد . در صورت ابتلا به بیماری تنها از داروهای مجاز تحت نظر پزشک و با تجویز وی می توان استفاده نمود .

مصرف خودسرانه دارو می تواند عواقب جبران ناپذیری برای جنین به همراه داشته باشد ، حتی قرص های ویتامین و آهن نیز باید با دستور پزشک مصرف گردد . مصرف رنگ های شیمیایی و لوازم آرایشی نیز می تواند خطراتی برای جنین در پی داشته باشد ؛ از این رو ، بهتر است مادران باردار در دوران حاملگی ، در مصرف این گونه مواد احتیاط کنند .

عکس برداری : در دوران بارداری از هر نوع عکس برداری با اشعه ایکس باید خودداری کرد . چنانچه رادیوگرافی خیلی ضرورت داشته باشد زن حامله باید حاملگی خود را به پزشک رادیولوژی اطلاع دهد تا با گذاشتن پوشش مخصوص روی شکم مانع از رسیدن اشعه به جنین شود . باید توجه داشت که عکس برداری از شکم و لگن به هر صورت مجاز نیست .عدم رعایت نکات فوق می تواند سبب ایجاد ناهنجاری ها و اشکالات غیر قابل برگشت در جنین گردد .

دخانیات : استعمال سیگار توسط زن باردار منجر به کاهش وزن نوزاد می شود . گذشته از این مرگ و میر کودکان در حوالی تولد نیز در بین زنان سیگاری بالاتر است . مصرف سیگار همچنین باعث کاهش اشتهای مادر شده ، در نتیجه مواد غذایی لازم به بدن جنین نمی رسد و نوزادان چنین مادرانی اغلب از رشد جسمانی و عصبی خوبی برخوردار نیستند .

واکسیناسیون : لازم است همه مادران در هنگام بارداری بر علیه بیماری کزاز ایمن شوند . این امر از ابتلای نوزاد به بیماری کزاز که یکی از علل مهم مرگ و میر نوزادان به شمار می رفته است پیشگیری می نماید . بدین منظور لازم است در اولین مراجعه به مرکز بهداشتی و نیز یک ماه بعد ، به زن باردار وااکسن  دیفتری – کزاز نوع بالغین  Td  تزریق می شود . در دوران بارداری تزریق واکسن ها ی زنده ویروسی ممنوع است .

 

تغذیه و نیازهای تغذیه ای زن باردار

توجه به تغذیه در هنگام بارداری ، یکی از مهم ترین اصول بهداشتی بیش از زایمان است . مواد غذایی مصرفی در این دوران باید احتیاجات مادر و جنین در حال رشد را تامین کند . رعایت یک برنامه غذایی صحیح در این دوره کمک فراوانی به سلامت مادر و کودک آینده او خواهد کرد . کمبود های غذایی ( و گاه افراط در خوردن بعضی از مواد غذایی ) باعث بسیاری از ناراحتی های مادر در زمان بارداری ، هنگام زایمان و پس از آن می شوند . از طرف دیگر تغذیه جنین در دوران حاملگی کاملاً وابسته به مادر است و هر گونه کمبود باعث ایجاد اختلال در رشد وی می گردد که اثرات آن سال ها پس از تولد کودک نیز مشهود است . افزایش وزن مادر و سرعت آن ، بهترین معیار قضاوت در مورد نحوه ء تغذیه وی می باشد . در طی سه ماهه اول بارداری معمولاً بین 1 تا 2 کیلوگرم به وزن مادر افزوده می شود . در طی سه ماهه دوم و سوم افزایش وزن ، معمولاً به طور نسبتاً گرم در هفته است در مجموع بین 350 تا 450 میزان افزایش وزن مطلوب در طی بارداری طبیعی حدود 16-11 کیلوگرم می باشد .

البته باید توجه داشت این مقدار با شرایط فردی تغییر ناپذیر است . زنان جوان نسبت به مسن ترها ، زنان یک زا نسبت به زنان چاق ، اضافه وزن بیشتری در هنگام بارداری پیدا می کنند