گرفتگی و خونریزی از بینی
زن حامله مستعد گرفتگی بینی و خونریزی از بینی است.استروژن،هورمون مسئول این امر است.زیرا موجب پرخونی (احتقان) عروق و افزایش شکنندگی موکوس بینی می شود.در صورت احتقان بینی فقط از اسپری های سالین می توان استفاده نمود
توصیه های درمانی:
- در صورت بروز هر یک از مشکلات فوق زن باید با مراقب بهداشتی باید با مراقب بهداشتی مشورت نماید.
- پرهیز از فین کردن شدید بینی که این کار می تواند هم از خونریزی بینی جلوگیری کند و هم بینی را کاملا مرطوب نگه دارد.
- استفاده از یک مرطوب کننده هوا در خانه و مصرف زیاد آب و مایعات.
- اگر با وجود این اقدامات باز هم خونریزی بینی اتفاق بیفتد، میتوان بینی را محکم بین دو انگشت گرفت و حداقل 4 دقیقه فشرد تا خونریزی متوقف شود.
- در خونریزی های شدید یا مواردی که با فشار متوقف نمی شود مراجعه به مراقبین بهداشتی ضروری است.
تهوع
بیماری های صبحگاهی یا تهوع شایع ترین شکایت اوایل بارداری است.افزایش HCG از جمله علل این تهوع است.تهوع در بارداری بی ضرر است.
توصیه های درمانی:
- گذاشتن بیسکوئیت یا نان خشک در کنار بستر و مصرف آن صبح هنگام قبل از برخواستن از بالین.
- تقسیم وعده های غذایی به چند وعده و کم کردن حجم غذا در هر وعده (خالی نگذاشتن معده)
- دوری از بوهای محرک (باز گذاشتن پنجره آشپزخانه تا بوی شدید و تند غذا آزاردهنده نباشد)
- پرهیز از غذاهای پرچرب و پرادویه یا هر غذایی که معده را تحریک میکند.
- نوشیدن مایعات بین وعده های غذایی و نه همراه با غذا، مصرف زنجبیل به اشکال مختلف.
- مصرف مایعات و غذاها به صورت سرد زیرا قابل تحمل تر هستند، آرام غذاخوردن و استراحت بعد از صرف غذا.
- حمایت روحی.
- آمپول B6.
- آمپول متوکلوپرامید(پلازیل).
- بستری کردن بیمار.
- سونوگرافی.
تهوع پایدار،علامت تهوع و استفراغ شدید بارداری است و منجر به عدم تعادل الکترولیت ها و دهیدراتاسیون می شود و اگر طولانی شود یاید خانم باردار بستری شود.خوشبختانه تهوع در انتهای تریمستر اول (سه ماهه اول) فروکش میکند.این تهوع ممکن است در ساعات دیگری از روز نیز رخ بدهد که طبیعی می باشد.
احساس خستگی
گاهی زن حامله در طی هفته های اول بارداری احساس خستگی و تمایل بیش از حد به خواب می کند.این خستگی می تواند بوسیله کاهش فشارخون وضعیتی ایجاد شده و با افت سطوح قندخون تشدید شود.توصیه می شود زن باردار به آرامی تغییر پوزش دهد و از تغییر پوزیشن ناگهانی بپرهیزد.مصرف مکرر وعده های غذایی غنی از کربوهیدرات به حفظ سطوح قند خون کمک می کند.اگر زن باردار احساس غش کردن می کند می تواند در هوای آزاد قدم بزند یا دراز بکشد و پاهایش را بالا بگیرد و یا طوری قرار بگیرد که سرش پایین تر از زانوهایش باشد تا زمانی که احساس غش برطرف شود.خستگی معمولا تا ماه چهارم خود به خود فروکش می کند و اهمیت خاصی ندارد و ممکن است ناشی از اثر خواب آور پروژسترون باشد.
تکرر ادرار
تکرر ادرار می تواند دردسرساز بوده و موجب اختلال خواب شبانه شود.تصور می شود تکرر ادرار در سه ماهه اول بارداری به وسیله افزایش حجم خون و افزلیش فیلتراسیون گلومرولی ایجاد می شود.تکرر در طی سه ماهه دوم بارداری کاهش می یابد و در سه ماهه سوم بارداری به علت فشار رحم بزرگ شده بر مثانه دوباره عود می کند.
افزایش ترشحات واژینال
لکوره یا افزایش ترشحات واژینال در بارداری شایع است.افزایش تولید ترشحات غدد سرویکس به واسطه محیط هیپراستروژنی و پرخونی عروق لگنی، علل دخیل در ایجاد لکوره هستند.اگر ترشحات موجب خارش یا التهاب شده یا بوی بد داشته باشد،خانم باردار باید به مراقبین بهداشتی مراجعه کند.زیرا این علائم نشاندهنده عفونت هستند.نباید از دوش واژینال استفاده گردد.می توان برای جذب این ترشحات از نوار بهداشتی استفاده نمود.در غیر اینصورت شستشو با آب و سرکه رقیق توصیه می شود.تعویض روزانه لباس زیر و شستشوی مرتب ناحیه تناسلی با آب و خشک کردن آن از دیگر توصیه هاست.
تنگی نفس
تنگی نفس در طی سه ماهه اول به دلیل اثرات پروژسترون است.در این حالت خانم باردار احساس می کند به هوای بیشتری نیاز دارد.این حس می تواند برای خانم باردار ناراحت کننده بوده و زن آن را به شکل تنگی نفس درک می کند.در نیمه دوم بارداری فشار رحم بر دیافراگم موجب تنگی نفس می شود.به خانم باردار توصیه می شود متناوبا استراحت کند.اگر در طول ورزش تنگی نفس دارد باید از شدت فعالیت ورزشی اش کم کند.در طی اواخر بارداری تنگی نفس می تواند موجب اختلال خواب شبانه شود که در این حالت بالا نگه داشتن سر به کمک چند بالش موجب افزایش حجم قفسه سینه و کاهش تنگی نفس می شود.تنگی نفس به همراه درد قفسه سینه یا خلط خونی (علائم آمبولی ریه) یا احساس خفگی همراه با تب (علائم عفونت شدید تنفسی مانند پنومونی) علائم خطرناکی است که نیاز به مداخلات پزشکی دارد.
سوزش سردل
سوزش سردل یا پیروزیس، یکی از شکایات شایع بارداری است.چندین عامل موجب این ناراحتی می شوند.بطور کلی پروژسترون موجب کاهش حرکات دستگاه گوارش و شلی اسفنگتر تحتانی مری می شود.با شل شدن این اسفنگتر،اسید معده به بخش تحتانی مری وارد شده و موجب احساس سوزش می شود که به عنوان سوزش سردل شناخته می شود.افزایش فشار شکم به دلیل بزرگی رحم از علل شرکت کننده در این مشکل می باشد.
بطور کلی پیشگیری، بهترین درمان سوزش سردل است.چندین عامل این ناراحتی را تشدید می کنند.سیگار موجب افزایش اسید معده شده، لذا زن باردار نباید سیگار بکشد.برخی غذاها و نوشیدنی ها مانند قهوه،شکلات،قرص های نعنایی،غذاهای چرب و سرخ کرده،الکل و چاشنی های غذایی سنگین می توانند سبب شلی اسفنگتر تحتانی مری و سوزش سردل شوند.
باید به زن باردار توصیه شود که تعداد وعده های غذایی خود را افزایش دهد و در هر وعده حجم کمی غذا مصرف نماید و همراه غذا نوشیدنی نخورد.از مصرف غذاهای چرب و ادویه دار کمتر استفاده نماید تا معده اسید کمتری را ترشح نماید.بلافاصله پس از صرف غذا دراز نکشد.در صورت لزوم به پهلوی چپ دراز کشیده و سرش بالاتر از شکمش قرار بگیرد تا ازسوزش سردل جلوگیری نماید.در صورت تجویز آنتی اسید توسط پزشک تا یک ساعت پس از مصرف آن نباید انواع ویتامین ها را مصرف نمود.
کمردرد
عوامل خطر کمر درد، چاقی و سابقه کمردرد قبلی می باشد.همچنین نرمی و شلی لیگامان های نگهدارنده مفاصل کمر و لگن به علاوه لوردوز بارداری (افزایش انحنای ستون فقرات) و تغییر مرکز ثقل بدن در بارداری می تواند از عوامل ایجاد کمردرد باشد.با انجام دادن حرکات صحیح بدن می توان از کمردرد پیشگیری نمود.مثلا هنگام برداشتن چیزی از روی زمین زانوها را خم کند.توصیه میشود از کفش پاشنه بلند استفاده نشود.حمایت خوب از لگن به کمک کمربند در برخی زنان سودمند است.کمردردهای شدید معمولا در برخی بیماریها دیده میشود و باید بررسی شود.استراحت،گرم کردن موضع و مصرف ضددرد(قرص دیکلوفناک با تجویز پزشک) از دیگر راههای درمانی است.استفاده از تشک سفت و محکم، صاف نگه داشتن عضلات پشت و گذاشتن بالش در گودی کمر در هنگام نشستن و انجام تمرینات ورزشی مناسب در تسکین درد موثر است.
سردرد
سردردهای ژنرالیزه یکی از شکایت های شایع دوران بارداری است.در اکثر موارد بدون علت بوده و درمان آن علامتی است.تا نیمه حاملگی اکثرا کاهش یافته و از بین می روند.سردردهای سه ماهه دوم و سوم از علائم قابل انتظار در بارداری نیستند.در صورت پایدار و شدید بودن آنها، باید به فکر فشارخون بارداری بود.
درد لیگامان گرد
لیگامان گرد، رحم را در شکم حمایت می کند.با بزرگ شدن رحم در طی بارداری، این لیگامان ها تحت فشار قرار گرفته، کشیده و نازک می شوند.در نتیجه این کشیدگی، زنان درد لیگامان گرد را تجربه می کنند.این درد مکررا در پهلوی راست اتفاق افتاده و می تواند شدید باشد.همچنین این درد در شب و موقع بیدار شدن از خواب و یا هنگام ورزش کردن می تواند رخ دهد.
توصیه های درمانی:
- گرم کردن ناحیه با پارچه گرم شده و یا حمام گرم.
- گاهی خوابیدن در جهت مخالف درد، موجب کاهش درد می شود.
در صورتی که درد با تب، لرز، دیزوری ویا خونریزی واژینال همراه باشد، خانم باردار باید سریعا به یک مرکز درمانی مراجعه نماید.زیرا در این صورت علت آن یک بیماری است.گاهی نیز به علت کشیدگی رباط های نگهدارنده رحم، درد در ناحیه کشاله ران ایجاد می شود که با انجام تمرین های مناسب این درد کاهش می یابد.
کرامپ های پا
کرامپ ها یا گرفتگی های پا به طور شایع در بارداری اتفاق می افتند.عدم تعادل نسبت کلسیم/فسفر(کاهش میزان کلسیم خون یا افزایش فسفر خون)، فشار رحم روی اعصاب اندام های تحتانی و تغییرات گردش خون در اندام های تحتانی در ایجاد کرامپ های پا دخیل هستند.
اقدامات پیشگیرانه عبارتند از:
استراحت کافی،چندین بار استراحت در طول روز با بالا بردن پا، قدم زدن، نپوشیدن کفش های پاشنه بلند و لباس های تنگ، پرهیز از خم کردن و کشیدن کف پا به طرف شست پا.مصرف برخی غذاهایی که حاوی کلسیم کافی(شیر و لبنیات) باشد در پیشگیری از کرامپ های پا موثر است.در صورت وقوع این کرامپ ها می توان با خم و راست کردن پا، ماساژ دادن و گرم کردن عضله این مشکل را برطرف کرد.
یبوست و هموروئید
ماهیت طبیعی کاهش حرکات دستگاه گوارش تحت تاثیر هورمون ها می تواند منجر به یبوست بارداری شده و یبوست خود می تواند منجر به هموروئید شود.بهترین راه درمان یبوست، جلوگیری از آن است.نوشیدن حداقل 8 لیوان آب در روز، ورزش کافی، مصرف میوه وسبزی،نان سبوس دار مانند سنگک و نان جو و میوه های خشک به ویژه آلو و انجیر و قطع مصرف غذاهای مولد یبوست مانند چای و نوشابه می تواند کمک کننده باشد.استفاده از روغن های خوراکی غیرقابل جذب به دلیل اختلال در جذب ویتامین های محلول در چربی منع شده است.خانم باردار نباید از ملین های قوی و انما استفاده نماید.
برای کمک به تنظیم حرکت روده ها توصیه می شود که:
- در طول روز به مقدار زیاد مایعاتی مانند آب، آبمیوه و سوپ مصرف شود.
- در برنامه غذایی روزانه حتما سالاد و سبزی خوردن گنجانده شده و همراه سالاد از روغن زیتون یا سایر روغن های مایع استفاده شود.
- غذاهای پرفیبر مانند حبوبات و غلات به همراه مایعات فراوان و سبزی های خام (سبزی خوردن) پخته، میوه های تازه و سالاد مصرف شود.
- از نان های سبوس دار مانند سنگک و نان جو استفاده شود.
- روزانه آلوی تازه، برگه و یا آب آلو استفاده شود.
- در وعده صبحانه نان و عسل میل شود.
- روزانه ورزش های سبکی مانند پیاده روی انجام شود.
- حنی الامکان از ملین های دارویی استفاده نشود.
در یبوست شدید از ملین های ملایم دارویی مانند هیدروکسید منیزیوم استفاده شود.
علت هموروئید، تجمع خون در وریدهای رکتال(انسداد وریدها) به علت فشار رحم و یبوست است.علائم هموروئید شامل درد، تورم و آنمی در اثر خونریزی مزمن از وریدهاست.بالا بردن پاها به طور متناوب در طول روز می تواند با این مشکل مقابله کند.یبوست، هموروئید را تشدید می کند.تورم و درد ناشی از هموروئید می تواند به کمک بی حس کننده های موضعی(پماد موضعی لیدوکائین 5% دوبار در روز) تسکین پیدا کند.نشستن در تشت آب ولرم 3-4 بار در طول روز به مدت 10-15 دقیقه (ریختن بتادین در آب ممنوع می باشد زیرا برای جنین خطرناک است)،مصرف نرم کننده های مدفوع و مایعات نیز کمک کننده می باشد.
اختلال خواب
بسیاری از شکایات شایع مانند سوزش سردل و تنگی نفس که قبلا بحث شد می توانند موجب اختلال خواب شبانه شوند.با پیشرفت بارداری به طور فزاینده یافتن پوزیشنی که زن بتواند در بستر راحت بخوابد مشکل می شود.پیشنهاد می شود خانم باردار به پهلو بخوابد و از تعدادی بالش برای حمایت از کمر و پاهایش استفاده کند.اگر این پوزیشن کمک کننده نباشد می تواند روی صندلی بخوابد یا ممکن است خانم باردار در پوزیشن نشسته راحتر بخوابد.تکرر ادرار در سه ماهه سوم بارداری عود می کند و این خود می تواند دلیل دیگری در اختلال خواب خانم باردار باشد.
نوشیدن زیاد مایعات در ساعات اولیه روز و محدودیت مصرف مایعات در سرشب می تواند این مشکل را کاهش دهد.حرکات جنین یکی دیگر از عوامل مختل شدن خواب خانم باردار می باشد.
ورم بارداری
در اکثر خانم های باردار ورم مختصری در ساق پا و قوزک پا مشاهده می شود.این حالت در نتیجه فشار رحم و محتویات آن روی وریدهای لگنی و مختل شدن بازگشت وریدی خون از پاها ایجاد می شود.
برای پیشگیری از بروز ادم باید توصیه کرد از افزودن نمک اضافی به غذاها و یا استفاده از مواد خوراکی نمک دار مانند چیپس،آجیل شور،ماهی شور،شورها و ترشیجات و بیسکوئیت های شور خودداری شود.این حالت با استراحت کردن و بالا نگهداشتن پاها کمی بالاتر از سطح بدن برطرف می شود.
مصرف نمک نباید بیشتر از 5 گرم در روز باشد(مگر در صورت وجود بیماری های قلبی و فشارخون بالا که محدودیت شدید نمک در رژیم غذایی توصیه می شود).
بطور کلی در صورت بروز ادم توصیه می شود خانم باردار 4-5 بار در روز به پهلو دراز بکشد مخصوصا پهلوی چپ که باعث خونرسانی بهتر به اعضای لگنی از جمله رحم، جنین و پاها می شود.این کار از پیشرفت ادم نیز جلوگیری می کند.
توصیه دیگر این است که بهتر است خانم باردار به مدت طولانی از ایستادن و یا نشستن روی صندلی با پاهای آویزان خودداری کند.دراز کشیدن متناوب در طول روز به شکلی که پاها در سطحی بالاتر از بدن قرار گیرد( مثلا با گذاشتن بالش زیر پاها) به بازگشت خون وریدی از پاها کمک می کند.
پیکا و ویار بارداری
منظور از پیکا یا هرزه خواری، خوردن مواد غذایی مانند خاک(ژئوفاژی) ،یخ(پاگوفاژی) ،گچ ،کبریت سوخته ،نشاسته(آمیلوفاژی) ،مو ،سنگ ،ماسه ،زغال ،چوب و … می باشد.
خطرات احتمالی پیکا شامل مشکلات خونی به صورت آنمی و گوارشی می باشد.در مورد پیکا توصیه می شود شمارش کامل خون برای بررسی وجود کم خونی درخواست شود.
ویار حاملگی حالتی است که خانم باردار به مصرف یک ماده غذایی تمایل زیادی پیدا می کند.مانند تمایل زیاد به خوردن قره قروت،ترشی ها،شیرینی ها و ….
تا زمانی که مصرف این گونه غذاها تنوع رژیم غذایی را برهم نزند و تغذیه مادر خوب باشد مشکلی ایجاد نمی کند.اما اگر در مصرف این مواد به گونه ای افراط شود که از خوردن غذاهای اصلی سرباز زند ممکن است دچار کمبودهای تغذیه ای شود و در این مورد باید با آموزش های لازم در رابطه با رعایت تعادل و تنوع مواد غذایی به خانم باردار داده شود.
افزایش بزاق دهان یا پتیالیزم
پتیالیسم عبارت است از ترشح بیش از حد بزاق در طی بارداری که ممکن است ناشی از تحریک غدد بزاقی به علت مصرف مواد غذایی نشاسته ای مانند نان ،برنج ،سیب زمینی ،نشاسته و … باشد.این حالت گذرا بوده و نیاز به درمان خاصی ندارد.
واریکوزیته ها (واریس ها )
واریس یه معنای ورید متسع شده است.واریس معمولا ارثی است و به دنبال ایستادن های طولانی مدت، بارداری و سن بالا نشدید می شود.واریس ها معمولا با پیشرفت بارداری، با افزایش وزن و با افزایش مدت زمان ایستادن سرپا برجسته تر می شوند.این وریدهای متسع شده می توانند در ران، پشت ساق یا ناحیه تناسلی ظاهر شوند.در واریس، رگ ها متورم و دردناک می شوند و این علائم خود را بصورت ناراحتی جزئی در پایان روز تا ناراحتی شدید که به استراحت طولانی مدت نیاز دارد نشان می دهد.
درمان واریس های اندام های تحتانی شامل استراحت دوره ای همراه با بالا بردن پاها، پوشیدن جوراب واریس قبل از برخاستن از بستر یا هر دو است. اصلاح واریس با جراحی توصیه نمی شود مگر در موارد شدید.
در واریس های ولو می توان از کمربندهای مخصوص واریس ولو استفاده کرد.
واژینوز باکتریایی
نوعی واژینیت است که در دید کلی عفونت محسوب نمی شود و در اثر توزیع نادرست فلور طبیعی واژن به وجود می آید.
این اختلال با زایمان پره ترم در ارتباط است.درمان فقط در موارد علامت دار (ترشحاتی با بوی ماهی ) انجام می شود.لازم به ذکر است که درمان این بیماران از خطر زایمان زودرس نمی کاهد.درمان این بیماری با مترونیدازول و با تجویز پزشک یا ماما انجام می شود.مصرف مترونیدازول در سه ماهه اول برای جنین تراتوژن زا است و بسیاری از صاحب نظران توصیه می کنند که این دارو در سه ماهه اول بارداری مصرف نشود.شیوع این عفونت در بارداری 10-30 درصد است.
تریکومونیاز
عفونت علامتدار تریکومونیاز شیوع بسیار کمی دارد و واژینیت با لکوره کف آلود همراه با خارش و تحریک مشخص می شود.در ترشحات واژینال تازه، تریکومونادها به صورت ارگانیسم های فلاژل دار گلابی شکل و متحرکی که اندکی بزرگتر از لکوسیت هستند دیده می شود.مترونیدازول در ریشه کنی تریکومونا موثر بوده و به صورت خوراکی یا واژینال قابل تجویز است ولی به علت احتمال تراتوژن بودن آن در سه ماهه اول بارداری توصیه نمی شود.
تعدادی از مطالعات ارتباط عفونت تریکومونایی را با زایمان پره ترم مطرح کرده اند.اما درمان عفونت نتوانسته است از میزان این خطر بکاهد.شیوع این عفونت در بارداری 30 درصد است.
کاندیدیاز
عفونت بی علامت کاندیدیاز نیاز به درمان ندارد.عفونت علامتدار شامل علایمی مانند ترشحات محرک وحجیم همراه با خارش، حساسیت دردناک و ادم ولو است.مایکونازول، کلوتریمازول و نیستاتین در درمان این عفونت در بارداری موثرند.در صورت عود، تکرار درمان لازم است.شیوع این عفونت در بارداری 35 درصد است.
برگرفته از کتاب زایمان طبیعی و مراقبت های قیل و بعد از آن
تالیف مهربانو امیرشاهی
مهین بدخش
شهربانو صاتحین
اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی زابل
درج دیدگاه