یائسگی چیست؟

یکی از مراحل طبیعی و فیزیولوژیک هر زنی یائسگی است. و زمانی روی می دهد که زن ، قدرت باروری خود را از دست می دهد ، تخمدان ها قدرت کافی برای انجام اعمال فیزیولوژیک و طبیعی دوران باروری خود را ندارند و تخمک گذاری اتفاق نمی افتد ، در این مرحله ابتدا قاعدگی ها نامنظم شده و سپس فرد ، قطع دائمی قاعدگی را تجربه می کند.

یائسگی قطعی ، هنگامی اتفاق می افتد که زن یک سال از آخرین قاعدگی اش گذشته باشد که معمولا این امر در سنین 45 تا55 سالگی و به طور متوسط در 50 سالگی رخ می دهد.مسائل ارثی بر روی سن یائسگی بسیار موثر است و معمولا زنان در حوالی سنی یائسه می شوند که مادر و یا خواهر شان در آن سنین یائسه شده اند. برخی اتفاقات مثل عادت زندگی و مداخله های پزشکی ، الگوهای طبیعی سن یائسگی را تغییر می دهند .

یائسگی ، بیماری نیست و نارسایی یا نقص تلقی نمی شود و به طور عمومی برای فرد مشکل ساز نیست یائسگی هر زنی متفاوت است . یائسگی تغییری طبیعی و لازم در زندگی است . دوران یائسگی مانند هر دوره دیگر زندگی از جمله دوران بلوغ ، جوانی یا بارداری مشکلات و مزایای خود را دارد ، با این تفاوت که در دوران یائسگی فرد با تجربه است و توانایی برخورد با مشکلات و حل و فصل مسائل را دارد .

تخمدان ها فقط برای تولید تخمک آفریده نشده اند بلکه دو کار اصلی انجا می دهد ؛ یکی نگهداری اووسیت یا سلولهای تخم نابالغ که بعداً به تخمک تبدیل می شود و دیگری حفظ عملکردهای کل بدن و به علت تولید و ترشح هورمون های زنانه ، بعد از یائسگی وظیفه اول یعنی ایجاد فولیکول های حامل تخمک تسط تخمدان ها متوقف می شود اما وظیفه دوم یعنی تولید هورمون با تغییراتی ادامه می یابد تا عملکردهای کل بدن حفظ شود .

تعدادی از علائم مربوط به یائسگی معمولاً پیش از یائسگی آغاز می شود ، اما سطح پائین استروژن ( هورمون زنانه ) به مدت چند سال علائمی را ایجاد نمی کند و تا یائسگی قطعی مورد توجه قرار نمی گیرد . با گذشت زمان ، سطح پائین استروژن روی سلامت استخوان و قلب و عروق و سایر ارگان ها تاثیر می گذارد . به همین دلیل با نزدیک شدن به میانسالی ، متخصصان زنان و پزشکان عمومی سطح کلسترول ، قند خون و فشار خون فرد را به دقت بررسی و عادت های سبک زندگی مانند ورزش و رژیم غذایی او را کنترل می کنند .

متغییرهای زیادی در یائسگی مثل : سابقه بهداشت فردی و خانوادگی ، ژنتیک و سن ، سطح عمومی بهداشت و سلامت و شرایط محیطی ، سبک زندگی و البته عوامل طبیعی تأثیر دارد .

در بعضی افراد ، یائسگی به علت مداخلات پزشکی و درمان مثل برداشتن یا آسیب تخمدان ها و رحم اتفاق می افتد . در بسیاری از موارد این نوع یائسگی ، نتیجه جراحی است اما پرتو درمانی ، شیمی درمانی و برخی داروها نیز می تواند عملکرد تخمدان را متوقف  سازد و فرد را یائسه کند .

همانطور که پیش تر بیان شد ، یائسگی به طور طبیعی در سنین 45 تا55 اتفاق می افتد . اگر قطع قاعدگی قبل از سن 40 سالگی روی دهد ، در این صورت فرد دچار یائسگی زودرس شده است . تقریباً یک سوم طول عمر زنان در دوران یائسگی می گذرد و با توجه به طول عمر یا امید به زندگی بیشتر خانم ها ، در آینده ای نزدیک ممکن است حتی نسبت بیشتری از طول عمر خود را در این دوران سپری نمایند .

یائسگی با تغییراتی همراه است که به طور عمده طبیعی هستند . خونریزی های قاعدگی نزدیک به سن یائسگی ، ممکن است غیر طبیعی ، طولانی و یا با حجم زیاد باشد و یا بین دو قاعدگی ، شخص دچار لکه بینی شود . البته همواره زنان باید با مشاهده اینگونه موارد با پزشک خود مشورت نمایند که با بررسی مناسب ، علت این موارد تشخیص داده شود .

به طور کلی در سنین نزدیک به یائسگی ، داشتن قاعدگی های متفاوت با قاعدگی معمول از نظر میزان ، مدت و تداوم خونریزیها ، از دست دادن یک یا چند پریود و شروع علائمی مثل احساس گرگرفتکی از نشانه های ورود به دوران یائسگی محسوب می شود .

طبق تعریف ، یائسگی به یک سال پس از آخرین عادت ماهانه اطلاق می شود اما اگر رحم برداشته شده باشد که در پی آن عادت ماهانه قطع می شود ، فرد چطور متوجه شود که به یائسگی نزدیک شده است ؟ تنها راه شناخت توجه به علائم است : خواب نا آرام ، گر گرفتگی ، تپش قلب از علائمی هستند که قبل از یائسگی قطعی ایجاد می شود و اگر فرد علائم اصلی پیش از یائسگی را تجربه می کند ، احتمالاً در حال ورود به دوره پیش از یائسگی است و می توان با انجام آزمایش نیز احتمال یائسگی را تعیین کرد . زنانی که رحمشان برداشته شده است اما یک یا هر دو تخمدان را دارند اغلب یک تا سه سال زودتر از زنان دیگر یائسه می شوند .

زنانی که در یائسگی زودرس از داروهای هورمونی استفاده نمی کنند ، تقریباً بلافاصله با افزایش خطر مشکلات بهداشتی متعددی مواجه می شوند و تمام این مسائل به دلیل فقدان استروژن است . در یائسگی زود رس پزشک با همکاری فرد رژیم دارویی مناسبی را برای هرمون درمان جایگزین انتخاب می کند تا علائم یائسگی را به حداقل رسانده و سلامت عمومی فرد را به حداکثر برساند و بدین ترتیب فرد بتواند بهتر و راحت تر با تغیرات ناگهانی ناشی از یائسگی زودرس مواجه شود .

الف)علائم جسمی یائسگی:

1)تغییرات واژن:

خشکی واژن که پزشکان آن را تحلیل بافت واژن می نامند از علائم دیررس کاهش استروژن در دوران یائسگی است.از آنجایی که استروژن بافت های واژن را مرطوب و انعطاف پذیر می کند ، دوره های پیوسته ی کاهش استروژن موجب خشکی و انقباض بافت واژن می شود. زنان با احساس اصطکاک و نزدیکی دردناک،به وجود خشکی واژن پی می برند.

استروژن با ایجاد ترشحات طبیعی تناسلی،واژن را شستشو می دهد و بافت آنها را لیز وانعطاف پذیرمی کند.بدلیل وجود استروژن اندام های زنانه مانند ماشینی عمل می کند که خوب روغن کاری شده است.

2-گرگرفتگی :

شایع ترین علامتی است که اکثریت زنان در دوران یائسگی تجربه می کنند.این حالت با گرم شدن شدید قسمت بالایی بدن(سر،صورت،گردن وقفسه سینه) شروع می شود.و ممکن است مثل موجی کل بدن را فرا گیرد.پس از آن فرد دچار تعریق شده احساس سرما می کند.این اختلال بیشتر در شب اتفاق می افتد ومانع از خواب و استراحت می شود.

3-بی اختیاری ادرار :

این وضعیت طی سال ها ی پیش و پس از یائسگی شایع تر از سال های اولیه باروری است.با کاهشاستروژن بافت های مجاری ادرارخشک ترونازک ترمی شود وعضلات کشش خود را ازدستمی دهد.بی اختیاری ادرار زمانی تجربه می شود که فرد نمی تواند ادرارخود راهنگام خنده،ورزش،عطسه کنترل کند .مجاری ادرار در حالت طبیعی به استروژن نیاز دارد تا شکل و کشش و غضلانی خود را حفظ کند و بعد از کاهش سطح استروژن نمی تواند جریان ادراررا مسدود کند.

4-سردرد:

زنانی که اولین سردرد میگرنی خود را پیش از یائسگی تجربه کند اغلب در می یابند میگرن بعد از یائسگی به تدریج از بین می رود.

5-تغییرات پوست و مو:

با یائسگی،مو نلزک و خشک تر می شود اما موی برخی زنان بعد از یائسگی مثل پنبه نرم و پفک کرده می شود.استروژن،مرطوب کننده های طبیعی بدن را تحریک می کند،بنابراین وقتی سطح استروژن در بدن کاهش می یابد،مو آسیب می بیند و خشک و وارونه می شود.

6-تغییر وزن :   

بعد از یائسگی وزن به مرکز بدن و دور کمر منتقل می شود.

7-خونریزی های غیر طبیعی :

در خصوص خونریزی های غیر طبیعی در این دوره باید با پزشک مشورت شود. در صورتی که خونریزی شدید یا طولانی باشد تکه برداری از پوشش داخلی رحم و کورتاژ برای متوقف کردن خونریزی وتشخیص  احتمال سرطان رحم انجام می شود.اگر مشکل سرطان نباشد درمان دارویی انجام می شود.در برخی موارد خونریزی ها به علت فیبروم اتفاق می افتد که در صورت خونریزی زیاد ناشی از توده های خوش خیم فیبروم،باید مشورت با پزشک برای جراحی توده یا برداشتن رحم صورت گیرد.در بعضی موارد سرطان دهانه رحم نیز موجب لکه بینی یا خونریزی می شود.بنابراین انجام پاپ اسمیر از ضروریات معاینات و مراقبت های بهداشتی خانم ها در دوران یائسگی است.

ب)علائم عصبی و روانی یائسگی:

1)اختلال خواب

2)خستگی

3)اضطراب

4)افسردگی

5)تغییر خلق

6)افزایش حساسیت

7)استرس

8)فراموشی و افکار مبهم

9)کاهش میل جنسی